راهنمای تولید پادکست از انتخاب موضوع تا تنظیم و انتشار

یکی از حوزه‌های جذاب بازاریابی محتوا یا همان کانتنت مارکتینگ، محتوای صوتی است که تولید پادکست یکی از انواع آن است. این روز‌ها، پادکست ها بیش از پیش شنونده دارند و همچنان که اخیرا تبدیل به یکی از شیوه‌های پرمخاطب انتقال پیام در دنیا شده‌اند، به‌مرور درحال باز کردن جای خود در دل مردم ایران هم هستند. در سال‌های اخیر، پادکست های معروف ایرانی از جمله پادکست چنل بی، پادکست پرچم سفید، رادیو چهرازی، رادیو قرمز، پادکست دیالوگ باکس و… توجه مخاطبین زیادی را به خود جلب کرده‌اند و برخی از آن‌ها حتی توانسته‌اند با جذب اسپانسر برای اپیزود‌های مختلف، به درآمدزایی مستقیم هم برسند.

اکنون تولید پادکست های مختلف به اوج رسیده است و بسیاری از افراد هم مایل به ساخت پادکست خودشان هستند و ایده‌های خوبی هم دارند. در این مقاله قصد دارم توضیحاتی درباره تولید و انتشار پادکست ارائه کنم. این موارد، ریشه در تجربیات شخصی خود من دارد؛ بنابراین پیشاپیش اعلام می‌کنم که خوشحال می‌شوم اگر توصیه‌ها و تجربه‌های خود را در قسمت نظرات مطرح کنید و اگر این مقاله، سؤالی را در زمینه تولید پادکست بی‌جواب گذاشته بود، آن را بپرسید.

مرحله اول: انتخاب موضوع پادکست

حتما ایده‌های زیادی در ذهن شما وجود دارد؛ نگران تکراری بودن ایده‌ها نباشید. یک پادکست، مجموعه‌ای از موضوع، لحن، صدای گویندگان، سبک تدوین، تنظیم و صداگذاری  آن است. شما و رویکردتان (هر چه که باشد) به‌هم چسبیده و البته منحصربه‌فرد هستید. ایده شما بدون شما معنی ندارد؛ چون این شما هستید که آن ایده را اجرا می‌کنید و سلیقه شما، پادکست شما را منحصر به‌فرد می‌کند؛ اما پیشنهاد می‌کنم که در مرحله انتخاب موضوع و پیش از تولید پادکست یا هر محتوای دیگری، چشم‌اندازی از ادامه مسیر و چالش‌های احتمالی آن داشته باشید. همیشه با یک «چرا؟» شروع کنید!

چرا باید یک پادکست با چنین موضوع و ایده‌ای  تولید شود؟

اگر ایده‌ای در سر می‌پرورانید، آن را فقط برای این که «به‌نظر ایده خوب و جذابی می‌رسد!» وارد مرحله اجرا نکنید. مطالعه خود را درباره آن کمی بیشتر کنید، خودتان را جای شنوندگان پادکست خود بگذارید و بررسی کنید که چطور می‌توانید آن‌ها را برای اینکه هر اپیزود را تا انتها گوش کنند متقاعد کنید؟!

برای این‌ کار باید ابتدا به موضوعی که انتخاب کرده‌اید، مسلط باشید و به اندازه کافی درباره آن مطالعه کرده باشید؛ همچنین باید به جامعه مخاطبان هدف خود نیز اندیشیده باشید. برای اینکه ذائقه مخاطبان دستتان بیاید، ایده خود و نحوه‌ای که برای روایت آن در نظر دارید را برای خانواده و دوستانتان (دوستان مختلف و سلیقه‌های مختلف) بیان کنید و واکنش آن‌ها را بررسی کنید. وقتی مطمئن شدید که موضوع و زاویه نگاه مدنظرتان را به‌درستی پیدا کرده‌اید، شروع به نوشتن چند قسمت از پادکست کنید؛ اگر بتوانید پیش از تولید پادکست، به‌صورت آزمایشی (و بدون انتشار) چند قسمت آن را به شکلی ساده (حتی به‌صورت ضبط صدا در اپلیکیشن‌های پیام‌رسان‌) ضبط کنید و خودتان به آن گوش بدهید، می‌توانید محتوای پخته‌تری را به دست مخاطبان خود برسانید. فراموش نکنید که صدای شما -همان صدایی که به گوش مخاطبانتان هم می‌رسد- صدایی است که در فایل‌هایی صوتی می‌شنوید؛ نه آن صدایی که خودتان هنگام حرف زدن به گوشتان می‌رسد. پیش‌تولید را فراموش نکنید، شما باید در ابتدای مسیر، بدانید که می‌خواهید از کجا شروع کنید، چه مسیری را طی کنید و درنهایت چه زمانی و به چه شکلی به کجا برسید. پس از طی این مراحل، شما آماده‌اید تا وارد مرحله دوم فرآیند تولید پادکست شوید؛ ضبط صدای پادکست.

مرحله دوم: ضبط صدای پادکست

اگر در ابتدای راه هستید و نمی‌خواهید هزینه زیادی بکنید، برای ضبط صدای پادکست خود، وسواس اضافی به‌خرج ندهید؛ یک اتاق ساکت که انعکاس صدا در آن کم باشد و یک موبایل خوب (تقریبا همه موبایل‌های کنونی) برای ضبط صدا کافیست.

صدا را کجا ضبط کنم؟

سعی کنید برای ضبط صدا، یک اتاق پر از وسایل را انتخاب کنید که کف آن سرامیک یا سنگ نباشد؛ هرچه پرزهای فرش بلندتر و بیشتر باشد، انعکاس صدا از زمین کم‌تر خواهد بود و همچنین پرده‌های ضخیم و پرزدار نیز انعکاس صدا را کم‌تر می‌کند؛ سعی کنید موبایل را روی میزی قرار دهید که رومیزی ضخیمی دارد. توجه داشته باشید که هرچه سطوح اطراف شما صیقلی‌تر باشد، بازتاب صدا بیشتر و کیفیت صدای ضبط‌شده، ضعیف‌تر خواهد بود؛ بنابراین سعی کنید حدأقل به‌صورت موقت و حین ضبط صدا، شرایط مناسبی را برای خود فراهم کنید.

همه این‌ها در شرایطی است که مایل به هیچ هزینه‌ای نباشید؛ وگرنه، می‌توانید با اندکی هزینه برای خرید دیوارپوش‌های فومی مخصوص این کار که قیمت زیادی هم ندارند، دیوارهای یکی از اتاق‌هایتان را تا حد زیادی از منعکس کردن صدا، حفظ کنید. لازم نیست تمام دیوار‌های اتاق را با این دیوارپوش‌ها بپوشانید، استفاده از چند ورق دیوارپوش در سقف و در مسیر‌های مستقیم صدا برای کاهش انعکاس صدا (به حدی که برای ضبط پادکست مناسب باشد) کافی است.

اگر مایل به ضبط باکیفیت‌تر صدا هستید هم می‌توانید از میکروفون‌های استودیویی USB استفاده کنید که مستقیما به کامپیوتر یا لپ‌تاپ شما وصل می‌شوند. همچنین می‌توانید استفاده از دستگاه‌های زوم (ZOOM) را نیز در دستور کار قرار دهید؛ به‌عنوان مثال، پادکست پرچم سفید، با یک Zoom H6 ضبط می‌شود که از کیفیت قابل‌قبولی هم برخوردار است.

درنهایت، اگر مایل به ضبط حرفه‌ای‌تر صدا هستید، می‌توانید از میکروفون‌های استودیویی که با جک XLR به کارت صدای اکسترنال وصل می‌شوند استفاده کنید؛ فراموش نکنید که بدون داشتن کارت صدای اکسترنال، قادر به استفاده از چنین میکروفون‌هایی نیستید.
من، پادکست انسان در جستجوی معنا را در یک استودیو خانگی و با استفاده از یک میکروفون Rode مدل NT1 و یک کارت صدای Focusrite Scarlett 2i2 ضبط می‌کنم که به‌نظرم مختصات بهینه‌ای برای تجهیزات ضبط پادکست (با درنظر گرفتن تناسب قیمت و کیفیت) است.

چطور صدا را ادیت و تدوین کنم؟

برای ادیت صدا می‌توانید از نرم‌افزارهای مختلفی استفاده کنید، ساده‌ترین آن‌ها CoolEdit است ولی باید امکانات کم آن‌ را هم بپذیرید؛ عیب دیگر استفاده از کول‌ادیت هم این است که برای کمک گرفتن در استفاده از آن، نمی‌توانید روی من حساب کنید.

نرم‌افزار دیگری که می‌توانید برای تدوین و تنظیم پادکست‌های خود از آن استفاده کنید، Adobe Audition است که هم رابط کاربری ساده و سرراستی دارد، هم آموزش‌های زیادی برای استفاده از آن در یوتیوب وجود دارد و هم می‌توانید روی کمک من حساب کنید؛ اگر بلد باشم، فروگذار نخواهم کرد.

چند نکته برای ضبط و تدوین صدا

در این بخش از مقاله، بد نیست که به چند نکته کاربردی که از تجربه چندسال ضبط و تدوین به‌دست آورده‌ام اشاره کنم:

ادا کردن حروف «پ»، «ت»، «ک» و «ب»، همراه با پرتاب هوا از دهان به سمت میکروفون است؛ تلاش کنید فاصله خود با میکروفون را طوری تنظیم کنیم که درعین ضبط درست و با کیفیت صدایتان، تلفظ این حروف را طوری انجام دهید که گوش مخاطب را کر نکنید.

اگر موقع وقتی به صدای ضبط‌شده خود گوش می‌کنید، صدای ملچ‌وملوچ هم می‌شنوید می‌توانید با مقداری آب ولرم یا خوردن تکه کوچکی نان، این مشکل را تا حد زیادی برطرف کنید.

هنگام ضبط، زاویه سر خود (زاویه دهان در برابر میکروفون) را تغییر ندهید؛ جابجایی صدا، مخاطب را کلافه می‌کند.

درست نفس‌گیری کنید؛ وقتی جمله‌ای تمام می‌شود و معنای آن به‌درستی منتقل می‌شود، زمانی است که می‌توانید از آن برای نفس کشیدن استفاده کنید؛ اگر زودتر از حد معمول نفس کم می‌آورید، تنفس دیافراگمی را تمرین کنید. اگر به پشت بخوابید، به‌صورت خودکار تنفستان دیافراگمی خواهد بود و در این شرایط اگر چند کتاب را روی شکم خود بگذارید و چند ماهی این تمرین را روزانه برای چند دقیقه انجام دهید، توانایتان در نفس‌گیری دیافراگمی افزایش پیدا می‌کند و کم‌تر نفس کم می‌آورید و می‌توانید جملات طولانی‌تر را نیز، یک‌نفس بخوانید.

وقتی موقع خواندن متن، اشتباه می‌کنید یا به‌اصطلاح «تپق» می‌زنید، مکث کنید، ۱ ثانیه سکوت کنید و از سر اولین جمله‌ی پس از آخرین «نقطه (.)» یا آخرین مکث کامل خود، دوباره شروع به خواندن کنید؛ با همان لحن، همان شدت  و همان حس قبلی.
همچنین اگر می‌خواهید کار تدوینگر را راحت‌تر کنید، پس از هر تپق، ۱ «بِشکَن» در مقابل میکروفون بیاندازید؛ این کار نشانه مشخصی در موج صدای شما در Adobe Audition ایجاد می‌کند که سبب می‌شود تدوینگر، مستقیما سراغ تپق‌ها برود.

سنگ بزرگ برندارید. اگر کار خوانش یا گویندگی را تازه شروع کرده‌اید، کاملا طبیعی است که دچار افت انرژی و هیجان شوید و سطح انرژی، شدت صوت و Volume صدایتان در دقیقه یکم پادکست و دقیقه ۴۵ آن کاملا متفاوت باشد؛ بنابراین در اولین پادکستتان، اپیزود‌های طولانی را برای کار انتخاب نکنید یا حداقل پادکست‌های طولانی را در چند مرحله ضبط کنید.

«بی‌حس» و «مونوتون» اجرا نکنید؛ در فرایند تولید پادکست خود، با بالا بردن منطقی و به‌جای Volume، تیپ‌سازی صحیح، تغییر لحن، تغییر سرعت خوانش و…، جذابیت ایجاد کنید و مخاطب را همراه خود نگه دارید.

یکی از ایرادات شایع در بین همه پادکستر‌ها و گویندگانی که تازه در این مسیر قرار گرفته‌اند این است که پس از هر تنفس (در پایان جملات)، ناگهان با Volume بسیار بالا و با پرتاب مقدار زیادی هوا به سمت میکروفون، جمله بعدی خود را آغاز می‌کنند؛ هرچند این موضوع تا حدی به کمک ابزار Hard Limiter در Adobe Audition قابل اصلاح است؛ اما سعی کنید این رفتار را مدیریت کنید و کار تدوینگر را سخت نکنید؛ زیرا در بسیاری از مواقع این مشکل را نمی‌توان با ابزار ذکرشده هم حل کرد.

در فرآیند تدوین، نفس‌های اضافه را حذف کنید؛ اما آن نفس‌های کوتاه و معمولا کم‌صدایی که پیش از شروع جملات، صدایش به گوش می‌رسد را حذف نکنید؛ وقتی مطلقا هیچ صدای نفسی در پادکست وجود نداشته باشد، مخاطب احساس خفگی می‌کند.

با میکروفون دوست باشید؛ مضطرب نشوید و سعی کنید مخاطب را مقابل چشمانتان تصور کنید و برای حرف بزنید.

پیش از اجرا، سرخ‌کردنی و غذاهای چرب نخورد تا صدای شفافی داشته باشید. نوشیدن مقداری چای یا آب گرم یا ولرم هم می‌تواند صدایتان را اصطلاحا «باز» کند.

ایمان داشته باشید که تقریبا همه صداها برای تولید پادکست مناسب هستند. هر صدا متعلق به یک شخصیت است و هر شخصیتی هم صدایی دارد؛ شما صدای پادکستتان هستید و هیچ نگرانی از آن نداشته باشید!

حروف را کامل و درست ادا کنید؛ یکی از ایراد‌های شایع در گویندگی، تلفظ ناقص کلمات است؛ به‌عنوان‌مثال اگر می‌خواهید کلمه «دارند» را ادا کنید، «د» آخرش را جا نیاندازید.

مرحله سوم: نحوه انتشار پادکست

پلتفرم‌های مختلفی در سطح دنیا برای انتشار پادکست وجود دارند؛ پس از تولید پادکست باید به این فکر کنید که چگونه تعداد زیادی از مردم را متوجه وجود پادکست خود بکنید و مخاطبان بیشتری را به پادکست خود جذب کنید.

دو پلتفرم ایرانی ناملیک و شنوتو، برای انتشار پادکست پلتفرم‌های مناسبی هستند اما هرگز از پلتفرم‌های خارجی بزرگ مثل CastBox ،Anchor، گوگل پادکست، اول پادکست و… نیز غافل نشوید؛ یکی از بزرگ‌ترین مزایای استفاده از این پلتفرم‌های خارجی این است که RSS در اختیار شما قرار می‌دهند و بدین ترتیب به‌راحتی و فقط با یک‌بار بارگذاری پادکست خود در یکی از آن‌ها، پادکست شما در همه این سرویس‌ها موجود می‌شود و دیگر لازم نیست هر اپیزود را پس از تولید پادکست در چند پلتفرم مختلف به بارگذاری کنید. به‌عنوان‌مثال شما می‌توانید پادکست خود را در سرویس CastBox بارگذاری کنید و پس از بارگذاری، از قسمتی که در تصویر مشخص شده است، لینک RSS خود را کپی کنید.

پس از تولید پادکست و آپلود آن در کست‌باکس و کپی کردن لینک RSS (مطابق تصویر بالا)، اگر می‌خواهید پادکستتان در سرویس انتشار پادکست Anchor هم پخش شود، وارد وب‌سایت آنکر شوید و مطابق تصویر زیر، لینک RSS خود را که پیش‌تر کپی کرده بودید، در قسمت مشخص‌شده Paste کنید و بقیه مراحل را طی کنید.

همچنین برای انتشار در گوگل پادکست نیز باید مراحل زیر را طی کنید:

• وی‌پی‌ان آمریکا خود را روشن کنید.
• یک دور گوگل‌کروم را ببندید و دوباره باز کنید.
• وارد سرویس گوگل‌پادکست شوید.
• روی دکمه «Add A Podcast» کلیک کنید.
• همان لینک RSS که پیش‌تر کپی کرده و در سرویس Anchor هم قرار داده بودید را در محل مربوط به آن وارد کنید و تأیید کنید.

• مشخصات پادکستتان به نمایش در خواهد آمد؛ آن را بررسی و تأیید کنید.
• دکمه «Publish Podcast» را بزنید و منتظر بمانید تا گوگل، پادکستتان را تأیید کند؛ این موضوع ممکن است ۱ روز طول بکشد.

حالا برای انتشار پادکست در  سرویس اپل پادکست نیز می‌توانید مراحل زیر را طی کنید؛ فراموش نکنید که باید Apple ID داشته باشید و گذرواژه آن را نیز حفظ باشید (طبیعتا).

• وارد صفحه پادکست اپل شوید.
• روی علامت + در بالای تصویر (گوشه سمت چپ) کلیک کنید و همان RSS خود را مجددا Paste کنید.
• اطلاعات پادکست خود را تأیید کنید و با فشردن دکمه Submit منتظر باشید که اپل هم پادکست شما را تأیید کند.

با انجام این فرآیند‌ها، از این به بعد، پس از تولید هر اپیزود پادکست و بارگذاری آن در سرویس CastBox، پادکست شما در همه سرویس هایی که با RSS کست‌باکس تغذیه می‌شوند نیز قرار خواهد گرفت. البته سرویس‌های شنوتو و ناملیک، تا زمان نگارش این راهنمای تولید پادکست هنوز قابلیت استفاده از RSS ندارند و باید پادکست خود را به‌صورت دستی در آن‌ها بارگذاری کنید.

همچنین به فکر یک کانال تلگرام، یک صفحه اینستاگرام، یک اکانت توییتر و حتی یک وب‌سایت ساده نیز برای پادکست خود باشید.

تولید پادکست را برای خود سخت نکنید ولی استاندارد‌های اصلی را رعایت کنید و فراموش نکنید که کلید موفقیت در یک پادکست، داستان‌گویی خوب در کنار داستان جذاب است.

سؤالات خود را در قسمت نظرات بنویسید و پادکست‌های موردعلاقه خود را معرفی کنید.