سری بازی‌های Civilization (تمدن) همواره یکی از بهترین آثار ژانر استراتژی بوده است. آثاری که بیشتر آن‌ها توانسته‌اند جایزه بهترین بازی استراتژی سال را از آن خود کنند. همچنین از بازی‌های این سری، مخصوصا نسخه‌های آخر، می‌توان به عنوان یکی از اعتیاد‌آور‌ترین آثار صنعت‌گیم یاد کرد. حال اگر تا به حال هیچکدام از نسخه‌های این سری را تجربه نکرده‌اید، و با خود سوال می‌کنید که چرا باید به تجربه این اثر بپردازم، با ما همراه باشید.
آسمان کویری را تصور کنید که پر از ستاره‌های پرنور است. ستاره‌هایی که در کنارهم زیبایی خاصی را به آن آسمان بخشیده‌اند، و شما را مسحور خود می‌کنند. Civilization VI همان آسمان زیبا است. آسمانی که تک تک ستاره‌های آن یکی از مکانیزم‌های گیم‌پلی بازی بوده، و در کنار هم بازی را زیبا، روان و اعتیادآور کرده است. قبل از آنکه بخواهم سراغ اصل مطلب بروم، لازم است در ابتدا کمی با کلیت بازی آشنا شویم. این اثر را می توان به عنوان بهترین بازی کشورداری دانست؛ جایی که شما کشوری را برای شروع انتخاب کرده، از تاریخ اولین تمدنهای بشریت شروع می‌کنید، و در ادامه مشغول به ساخت ساز کشورتان تا زمان حال و آینده می‌شوید. همچنین علم خود را از زمان کشاورزی و دامداری تا کشف نفت، انقلاب صنعتی، ساخت ربات و غیره گسترش می‌دهید. این بازی روایت‌گر جنگ‌های نظامی زمینی، دریایی، هوایی و فضایی، و جنگ‌های اقتصادی، علمی، دینی، توریستی و بسیاری دیگر است. در کنار تمامی موارد بالا رفاه و خوش‌حالی مردم نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. درواقع می‌توان گفت بیشتر گیم‌پلی بازی حول محور تمامی موضوعات گفته شده حرکت می‌کند، و چرخ‌دنده‌های بازی را راه می‌اندازند. این یک بازی استراتژی نوبتی در زیر سبک 4X است. در همین راستا کمی این زیرسبک را باز می‌کنم، و بر اساس آن ادامه مقاله را پیش می‌بریم.
نامگذاری 4X به دلیل وجود چهار المان برجسته در این ژانر، یعنی جست‌و جو و اکتشاف (EXplore)، توسعه دادن (EXpand)، بهره‌برداری (EXploit) و نابودی (EXterminate) است که هسته اصلی آن را تشکیل می‌دهند. همانطور که از نام این ویژگی‌ها پیداست، شامل تمامی مواردی که بالاتر توضیح داده‌ام می‌شوند، و عمق استراتژی بالای بازی را نشان می‌دهند. همچنین این ژانر بازی‌ها زمان زیای برای به پایان رساندن نیاز دارند، در این راستا گیم‌پلی‌ای قوی و اعتیادآور برای آن‌ها از واجبات است. حال که کمی با کلیت این بازی آشنا شده‌اید، زمان آن رسیده که عمق بیشتری از این اثر را برای شما بازگو کنم.
نقشه‌بازی، جستوجو و اکتشاف
نقشه بازی از همان ابتدا تاریک است. شما باید با واحد‌های سربازان خود به‌دنبال جست‌و جو و کشف مناطق جدید سرزمین بازی، و تمدنهای دیگر باشید. این امر یکی از مهم‌ترین اعمال بازی است. زیرا پیداکردن سرزمین‌های جدید برابر با منابع بیشتر است. این کار به شما در ساخت شهر جدید کمک می‌کند تا آن را در بهترین منطقه بنا کنید. پیدا کردن سریع‌تر تمدنهای دیگر نیز می‌تواند مزایا و معایبی در پی داشته باشد. زیرا شما می‌توانید از همان ابتدا با تمدنهای دیگر ارتباط برقرار کرده، و طرح دوستی بنا کنید. این دوستی می‌تواند در آینده تاثیر به سزایی داشته باشد، و باعث انجام معملات خوب و همکاری‌های زیاد در زمینه‌های مختلف شود. از طرفی هم ممکن است در ارتباط با تمدنهای مقابل خوب عمل نکنید، یا آن کشور به هر دلیلی به شما اعتماد نکند؛ این امر می‌تواند باعث پیدایش تنش و جنگ شود. مزایا و معایب این مورد تماماً به نحوه تعامل شما با آن کشور بستگی دارد. صدالبته که شما نمی‌توانید در همان ابتدا تمام تمدن‌ها را کشف کنید، زیرا به همین سادگی‌ها هم نیست. برای کشف بعضی از تمدن‌ها باید از مرز کشور دیگری عبور کنید که نیاز به دریافت مجوز، برای عبور از مرز‌های آن کشور را دارید. بعضی از کشورها نیز که در قاره دیگری قرار دارند، نیاز به رسیدن به علم ساخت کشتی یا حتی ماهواره دارند. پس نباید انتظار کشف تمامی تمدن‌ها را در ابتدا داشت. این بازی‌هم همانند تمامی آثار این سبک، تنها مکان‌هایی که سربازی در آن دارید یا کشورتان است را کاملاً واضح نشان می‌دهد، تا بتوانید متوجه عبور افراد مختلف شوید. در غیر اینصورت نمی‌توانید متوجه شوید در کشور دیگری چه خبر است؛ یا کمی دورتر از مرز‌های کشور شما چه می‌گذرد، مگر آنکه درآنجا سربازی داشته باشید. این رویداد باعث می‌شود شاهد حمله‌های غافلگیرکننده‌ای باشید که جذابیت و چالش بازی را افزایش داده است. پس حواستان را خوب جمع کنید. پیشنهاد من این است که حداقل سعی کنید با کشور‌های همسایه خود رابطه خوبی برقرار کرده و متحد شوید، تا از این بابت خیالتان راحت باشد.
توسعه، بهره‌برداری و پیروزی
این اصلی‌ترین و مهم‌ترین بخش بازی است. جایی که بازی به قدری غنی و پر جزئیات است که شما را ساعت‌ها در خود غرق می‌کند. این بخش از گیم‌پلی بازی به‌قدری متنوع بوده، که در طول بازی دائما در حال مواجهه شدن با اتفاق‌ها و چالش‌های جدیدی هستید. درواقع هدف بازی آن است که از همان ابتدا همه‌چیز را به شما نمایش ندهد، و برای آخر کار هم نگذارد. هر رویدادی در زمان خود، و بر اساس پیشرفت و موقعیت شما رخ می‌دهد. همین موضوع باعث شده هر بار که بازی را از نو شروع می‌کنید نه‌تنها حس خستگی نکنید، بلکه دائما غالفگیر شده و اشتیاق ادامه دادن را داشته باشید. این که در هر زمان به فکر هستید تا کشور خود را از همه لحاظ مانند نظامی، دینی، علمی و گردشگری در سطح بقیه کشورها یا حتی پیشرفته‌تر از آن‌ها ارتقا دهید، می‌تواند شبانه روز شما را تصاحب کند. تلاش برای پیاده‌سازی استراتژی درراستای رواج آن‌ها کاری با شما خواهد کرد که تا مدت‌ها جز Civilization VI، بازی دیگری را تجربه نکنید. تمام این موارد در سیستم پویا توسعه و بهره‌برداری کاربردی عمیق دارند.
تمام موارد گفته شده باعث خوش‌حالی مردم می‌شود که این رویداد برابر است با افزایش جمعیت، در ادامه به کارگیری آن‌ها و پیشرفت هرچه سریع‌تر کشور. زمانی که شما منابع بیشتری را کشف می‌کنید، باید با برنامه‌ریزی بلندمدت به بهترین شکل از آن‌ها استفاده کنید. تمامی منابع در بازی همانند واقعیت به کار می‌آیند. برای مثال زمانی که شما به علم کشف نفت‌می‌رسید، می‌توانید با استفاده از آن بسیاری از نیاز‌های داخل کشور را برطرف کرده، یا حتی آن را صادرات کنید. زمانی که اورانیوم را کشف می‌کنید می‌توانید برای کشور برق، یا بمب‌های اتم خطرناکی تولید کنید. این امر باعث بالا رفتن امنیت ملی می‌شود. تمامی منابع بازی به نحوی در بازی کاربرد دارند که به مرور با آن‌ها آشنا شده، و برایشان برنامه‌ریزی می‌کنید. این منبع‌ها که با نام Strategic Resources (منابع استراتژی) در بازی حضور دارند شمال آهن، اسب، زغال، گوگرد، آلمینیوم و بسیاری دیگر می‌شوند. اما این موارد تنها منبع‌های این بازی نیستند، و موارد دیگری مانند Bonus Resources (منابع پاداش یا اقتصادی) و Luxury Resources (منابع لوکس یا گرانبها) نیز هستند. از منابع پاداش یا اقتصادی می‌توان به فلز مس، موز، شیر‌گاو، گندم، ذرت، ماهی و غیره اشاره کرد. منابع لوکس یا گرانبها هم مانند کهربا، کاکائو، قهوه، لوازم آرایشی، رنگ، پنبه، گچ، سنگ مرمر، زیتون، مروارید، ابریشم، تنباکو و بسیاری موارد دیگر که نام بردن از تمام آن‌ها کار دشواری است. حال تصور کنید که باید این منابع را واردات و صادرات کنید، که این بخش هم لذت و صدالبته چالش خود را به همراه دارد. پس نتیجه می‌گیریم که بهره‌برداری شامل همه‌چیز، از مردم کشور گرفته تا مکان‌های تاریخی و منابع می‌شود.
کسانی که نسخه‌های پیشین این سری را تجربه کرده‌اند می‌دانند که تمامی ساختمان‌های تاریخی، علمی و تجاری داخل خود شهر ساخته می‌شدند؛ و فقط بنا‌های تاریخی قابل روئیت بودند. اما این روند در تمدن۶ دچار تغییرات گسترده‌ای شده است. در این نسخه نه‌تنها می توانید تمام آن‌ها را به شکل گسترده‌ای مشاهده کنید، بلکه مکانی که در آن می‌سازید هم تاثیرگذار است. برای مثال ساخت منطقه تجاری، یعنی بازار و بانک باید در مکانی باشد که سود بیشتری برای شما به ارمغان بیاورد. یا مکان‌های دینی و مذهبی باید در مکانی بنا شوند، که بازدهی بیشتری داشته باشند. همین امر باعث شده در ساخت ساز دقت زیادی به خرج دهید. همچنین لازم است اشاره کنم که شما نمی‌توانید تمامی بنا‌ها را در یک شهر بسازید. زیرا باید متناسب با موقعیت مکانی و نیاز های آن عمل کنید. برای مثال حوزه‌های علمی، مدارس و دانشگاه‌ها برای تمامی شهر‌ها واجب است. اما مکان‌های تاریخی، گردشگری، صنعتی و بندرگاه‌ها نیاز به بررسی دقیق شرایط آب و هوای آن منطقه، و مسائل مرتبط دیگر دارند.
نکته دیگری که تجربه بازی را از هر زمان دیگری چالش برانگیز‌تر کرده است، شیوه بازی کردن دیگر حکومت‌ها است. درواقع کشور‌های دیگر هر کدام راه و روش خود را برای پیشرفت، و خلق و خویی متفاوت در مذاکره دارند. همچنین هر تمدن ویژگی‌های منحصربه فردی نظیر واحد‌های سرباز خاص، یا قدرت پیشرفت دوبرابر در بعضی از زمینه‌ها را دارد. مثلا کشور ژاپن نیرو‌هایی با نام سامورایی دارد که دیگر کشورها توانایی ساخت آن را ندارند. یا گاندی، پادشاه هند قدرت پیشرفت بیشتر در دین را دارد و می‌تواند تهدید بزرگی در این زمینه باشد. در همین راستا و بر اساس نیاز‌هایشان هم با شما و دیگر کشورها مذاکره می‌کنند.
حال به پیروزی، مبحث پایانی این بخش می‌رسیم. دیگر تا به اینجا‌ی کار متوجه شده‌اید که بازی روندی طولانی دارد، و برای به انتها رساندن آن مسیر زیادی را باید طی کنید. اما بالاخره پیروز بازی کسی است که اهداف تایین شده، در زمینه‌های مشخص را سریع‌تر از بقیه به پایان برساند. پیروزی‌های بازی شامل جنگ، دین، گردشگری، علمی و امتیازی است. هر روش پیشرفت‌ها و روند خود را دارد. مثلا برای پیروزی از راه جنگ باید مانند هیتلر به جان دنیا افتاده، و تمامی تمدن‌ها را نابود کنید. در بخش علم باید زود‌تر از بقیه ماهواره، آپولو و انسان را به فضا بفرستید که در نوبه خود بسیار جالب است. یا مثلا در بخش دین باید دین خود را به تمام دنیا سرایت دهید. شما مختارید که با هر روش که دوست دارید بازی را به پایان برسانید، یا همانند کشور‌های ابرقدرت جهان در تمامی زمینه‌ها رتبه اول و پیشتاز باشید.
همانطور که قبلا هم گفتم این بازی پر است از مکانیزم‌های گیم‌پلی که امکان توصیف همه آن‌ها بسیار دشوار است. اما اشاره‌ای کوچک به این نکته که شما توانایی تصویب قوانین برای دولت در راستای مدیریت بهتر مردم را هم دارید، خالی از لطف نیست. شاید با خودتان فکر کنید که این بازی بسیار گسترده است، و من توانایی تجربه و یادگیری آن را ندارم. اما اشتباه نکنید. بازی از همان ابتدا بازیکنان را به سه دسته تازه‌وارد به Civilization، تازه وارد به Civilization VI و کسانی که قبلا به تجربه این اثر پرداخته‌اند تقسیم می‌کند. در همین راستا و بر اساس هر دسته آموزش هایی را هم تدارک دیده است، تا هرچه سریع‌تر شما را با سازوکار دنیای خود آشنا کند. در آخر این بخش می‌خواهم توصیه‌ای به شما بکنم، که در هر زمینه و هر کاری با استراتژی و سیاستمدارانه قدم بردارید. این کار باعث می‌شود تا به عنوان حکومت موفق‌تری ظاهر شده، و از تجربه بازی لذت بیشتری ببرید.
بسته‌های گسترش‌دهنده
بسته‌های الحاقی این بازی، یکی از بهترین‌های نسل هشتم محسوب می‌شوند. زیرا محتوای شگفت‌انگیزی را به بازی اضافه، و تجربه این اثر را لذت‌بخش‌تر می‌کنند. به طور کلی DLCهای این بازی شامل اضافه شدن کشور‌های جدید از جمله ایران، و مکانیزم‌های جدید گیم‌پلی است. از بزرگ‌ترین محتوای جدید که در بسته‌گسترش‌دهنده Gathering Storm به بازی اضافه شد، سیستم طبیعت است. مکانیزم جدیدی که باعث خشکسالی، بالاآمدن سطح‌آب‌ها، افزایش دما کره زمین، وارونگی‌هوا و صدمه‌دیدن لایه اوزون می‌شود. همچنین سیستم طبیعت به نحوی کار می‌کند که اگر بلایی خطرناک بر سر تمدنهای دیگر بیاورید، یا به شکل نامناسب از منابع کشور خود استفاده کنید، بلاهای طبیعی مرتب بر سر شما نازل می‌شوند. یکی دیگر از تغییرات، نمایش دادن قدرت سیاسی و مذاکرات شما است. همانطور که از نام آن‌ها پیداست، قرار است تاثیر بسیاری در برقراری ارتباط میان شما و دیگر کشورها داشته باشند. سیستم جدیدی که در بسته‌الحاقی Rise and Fall به بازی اضافه شده، مکانیزم عقده است. سازوکار آن به این شکل است که هر کشوری می‌تواند از شما عقده یا کینه‌ای به دل گیرد. این اتفاق به دلایل متفاوتی رخ می‌دهد. برای مثال بدرفتاری با کشور خاصی می‌تواند یکی از آن دلایل باشد. همچنین باید انتظار آن را داشته باشید که هرکدام عقده خود را به نحوی بروز دهند.
در کنار سیستم طبیعت، مکانیزم مهم دیگری به نام کنگره جهانی به بازی اضافه شده است. کنگره جهانی یا همان سازمان ملل متحد، مکانی است که از ضعیف‌ترین کشورها تا ابرقدرت‌ها برای مسائل مختلف دنیا رأی‌گیری می‌کنند. تنظیم لایحه برای منابع کشورها، جنگ‌ها، سلاح‌های هسته‌ای و مشکلات زیست‌محیطی از اصلی‌ترین کار‌های این کنگره هستند. داستان زمانی جالب‌تر می‌شود که کنگره جهانی ارتباط مستقیمی با سیستم عقده و قدرت سیاسی پیدا می‌کند. بر این اساس باید بیش از قبل حواس خود را جمع کرده، و رابطه خود را با دیگران گسترش دهید.
در پایان باید گفت بازی‌های نوبتی دائما به استراتژی‌های سنگین و پیچیده وابسته هستند. بازی تمدن۶ هم از این قاعده مستثنی نیست، و بیشتر تمرکز خود را برروی این موضوع گذاشته است. درهمین راستا هم بازی دارای یک سیستم گیم‌پلی غنی و پویا بوده، که آن را جزو بهترین‌های ژانر استراتژی کرده است. تمدن۶ یک اثر ناب است که تجربه آن به همه، مخصوصا طرفداران این ژانر به شدت توصیه می‌شود. پس از زمان استفاده کرده و هرچه سریع‌تر به تجربه این بازی بپردازید.
